معرفی ساز پیانو

(ساز شناسی بخش دوم )

معرفی ساز پیانو

تاریخچه ساز پیانو

ساز شناسی پیانو

پیانو :

(مقدمه ( :

پیانو سازی است زهی و شستی دار , با فشار دادن شستی های آن, چکشهای داخل پیانو با سیم ها و زهها برخورد می کنند و صدا تولید می شود. پیانو از کاملترین سازها است. نوازنده پیانو می تواند چندین صدا , از بم ترین تا زیرترین صدار را به صورت همزمان, با پیانو تولید کند. همچنین نوازنده با فشاری که بر شستی وارد می کند می تواند یک نت را با ضعیفترین صدا(به زبان ایتالیایی پیانو) و یا قوی ترین صدا(به زبان ایتالیایی فورته) بنوازد .

  

(انواع پیانو):

در اصل پیانو جعبه بسیار بزرگی است که به دو شکل مختلف ساخته شده است یکی از آنها در فارسی به نام «پیانو رویال» مصطلح شده که عبارت است از جعبه بزرگ سه ضلعی, بر روی سه پایه قطور, و سیم ها به طور افقی در دراخل جعبه کشیده شده اند وچکش ها از زیر به سیم ها برخورد می کنند, و دیگری که جعبه آن کوچکتر و قائم است و سیم ها عمودی و از پایین به بالا قرار گرفته اند, در این نوع چکش ها از جلو به سیم ها ضربه می زنند.(این نوع پیانو به برخی از زبان های اروپایی«پیانینو»(پیانوی کوچک) می نامند (.

  

(ساختمان): 

پیانو از چندین قسمت تسکیل شده است :

.1 شستی ها یا صفحه کلید(کلاویه) 

2 .دستگاه تولید صدا 

3 .سیم ها یا زهها 

.4 قاب آهنی یا چدنی 

5 .صفحه صدا 

6 .پدال ها 

همه این قسمتها در جعبه ای محکم از جنس چوب کار گذاشته می شود که آن را جعبه پیانو می نامند .

.1 پیانو 88 شستی دارد(52 شستی سفید و36 شستی سیاه), شستی ها را معمولا از چوب یا پلاستیک می سازند و شستیهای چوبی را معمولا با روکش عاج و آبنوس می پوشانند. از عاج برای شستیهای سفید و از آبنوس برای شستیهای سیاه استفاده می کنند .

.2 مجموعه ای که پیانو صدا تولید می کند(دستگاه تولیذ صدا) از 4000 قطعه چوبی و فلزی تشکیل شده است .

3 .پیانو 220 سیم دارد. طول سیم ها بین 15 تا200 سانتیمتر است و جنس بیشتر آنها از فولاد است اما سیم هایی که صدای بم تولید می کنند معمولا از مس هستند و ارتعاش کمتری دارند .

4 .سیم ها در قابی از آهن یا چدن قرار دارند. این قاب باید محکم باشد تا بتواند نیرویی را که در اثر کشش سیم ها تولید می شود تحمل کند, این نیرو میان 16 تا20 تن است .

5 .در پس سیم ها و قاب چدنی, صفحه صدا که تخته ای نازک از چوب تنه ی درخت توت است قرار می گیرد. هر گاه سیم به ارتعاش درآید این تخته نیز به ارتعاش در می آید و صدا را تقویت می کند .

6 . پدال ها, پایین پیانو در برابر پاهای نوازنده قرار دارند و با قسمت تولید صدا در ارتباط هستند. با کمک پدال ها نوازنده می تواند کیفیت صدا را تغییر دهد, با پدال سمت راست صدای نت نواخته شده را تداوم می دهد و با پدال سمت چپ می تواند صدا را نرم تر و خفیف تر کند. پدال سوم در بعضی پیانوها می تواند صداهای بعضی نت ها را تداوم بدهد .

  

(وسعت صدایی ): 

وسعت صدای پیانو عبارت است از هفت اکتاو یا کمی بیشتر, به علت بزرگی وسعت صدای پیانو, نت نویسی آن بر روی دو حامل صورت می گیرد, که معمولا حامل زیرین( حامل بم یا کلید«فا») برای اجرا با دست چپ و حامل بالایی(حامل زیر یا کلید«سل») برای اجرا با دست راست اختصاص یافته است .

  

(بزرگان ): 

امکانات صوتی پیانو از همان ابتدا توجه آهنگسازان را به خود جلب کرد. در قرن های هیجدهم ونوزدهم میلادی موتسارت, بتهون و لیست بسیاری از آثار خود را برای پیانو نوشتند, هر سه آنها از نوازندگان چیره دست این سازها نیز بودند.شوپن تقریبا همه ی آثار خود را برای پیانو نوشت. در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم آهنگسازانی چون دبوسی, راول و راخمانیف, آثار برجسته ای برای پیانو ساختند. در قرن بیستم بلابارتوک آهنگساز مجار مجموعه ای ارزشمند برای آموزش نواختن سازهای شستی دار, به ویژه برای پیانو, نوشت .

جان کیج آهنگساز آمریکایی با قرار دادن چیزهایی مثل سنجاق, کاغذ, چوب در لابه لای سیم های پیانو می توانست بر امکانات صوتی پیانو بیفزاید. بعضی از نوازندگان پیانو به شهرت جهانی دست یافته اند از جمله ولا دیمیر هوروتیس(روسی), گلن گولد(کانادایی) و آرتور روبینشتاین(آلمانی ( .

محمد صادق خان سرور الملوک نوازنده سنتور نخستین نوازنده ایرانی است که با تغییر کوک پیانو توانست بعضی از آهنگ های ایرانی را با این ساز اجرا کند. سپس غلامرضا خان سالار معزز بعضی از آهنگ های ایرانی را با این ساز نواخت. بعدها نوازندگان و آهنگسازانی چون مشیر همایون شهردار(نوازنده) و مرتضی محبوبی, جواد معروفی(آهنگساز و نوازنده)نیز پیانو را برای اجرای موسیقی ایرانی به کار گرفتند .

آهنگسازانی چون امانوئل ملک اصلانیان, فوزیه مجد , علیرضا مشایخی و فرهاد دهخدا نیز آثاری در زمینه ی موسیقی معاصر برای پیانو ساخته اند .

  

تاریخچه 

نخستین سازهایی که شبیه پیانو بودند در اوایل قرن شانزدهم میلادی در اروپا ساخته شدند. این سازها کلاویکورد و کلاوسن( هاسپیکورد) نام داشتند. در سال 1709 بارتولومئو کریستوفوری, اهل فلورانس ایتالیا, سازی ساخت که طرز کاری شبیه پیانو امروزی داشت و هارسپیکورد پیانو فورته نام داشت. این ساز به تدریج تکامل پیدا کرد و به طور اختصاصی پیانو فورته و سپس پیانو نامیده شد .

در طول یک قرن افراد دیگری نیز در تکمیل ساز کریستوفوری کوشیدند. در سال 1855م اشتاین وی آلمانی با استفاده از همه این دستاوردهای پیانویی ساخت که پایه های پیانوی بزرگ امروزی است .

نخستین پیانو در حدود سال 1214 هـ .ش(1835م) به ایران آورده شد. این پیانو را ناپلئون بناپارت به فتحعلیشاه قاجار هدیه کرده بود .